Chất điều hòa sinh trưởng thực vật (còn gọi là các hocmon sinh trưởng) là những chất được sinh ra trong cây để điều khiển các quá trình phát triển của cây.

Trong suốt quá trình từ lúc hình thành cho đến khi sinh trưởng cây trồng phải trải qua nhiều giai đoạn phát triển như nảy mầm, lớn lên, ra hoa, kết quả. Theo đó, các chất điều hòa sinh trưởng giúp cây tiến hành các giai đoạn này một cách cân đối hài hòa theo đặc tính và quy luật phát triển của cây với liều lượng rất thấp. Mỗi giai đoạn được điều khiển bởi một nhóm chất nhất định. Ở các giai đoạn trước khi ra hoa có nhóm chất kích thích sinh trưởng. Tới mức độ nhất định cây chuyển sang thời kỳ phát triển ra hoa, kết quả thì có nhóm chất ức chế sinh trưởng hình thành.

Các chất trong nhóm chất kích thích sinh trưởng gồm: Auxin, Gibberellin (GA) và Cytokinin. Các gibberellin được đặt tên là GA1, GA2,….GAn theo trật tự phát hiện. Axít gibberellic là gibberellin đầu tiên được mô tả cấu trúc, có tên gọi GA3.

Các chất trong nhóm chất ức chế sinh trưởng gồm: acid Absicic, Ethylen và các hợp chất Phenol.

Hiện nay nhà khoa học đã xác định cấu tạo hóa học của các chất này nên đã điều chế ra được. Ngoài ra còn điều chế được những chất có tác dụng tương tự như các chất điều hòa sinh trưởng sinh ra trong cây để ứng dụng trong sản xuất.

Trong nông nghiệp, các chất điều hòa sinh trưởng thực vật tổng hợp được ứng dụng ngày càng phổ biến cho nhiều mục đích sau:

– Dùng các chất Auxin và GA để thích hạt giống nẩy mầm nhanh và đều.

– Sử dụng các chất điều hòa sinh trưởng để kích thích ra hoa quả tập trung cho các cây ăn quả như dứa, nhãn, xoài..

– Dùng Auxin kích thích ra rễ cho cành chiết, cành giâm đạt hiệu quả cao.

– Nếu cây bị rụng hoa quả hoặc muốn hạn chế cây rụng thì nên dùng các chất Auxin và GA.

– Trong ngành cao su, dùng Ethrel bôi lên miệng cạo để kích thích ra mủ ở các cây có mủ giúp tăng sản lượng mủ để sản xuất.

– Sử dụng chất GA kích thích nhanh sự sinh trưởng chiều cao của cây mía, các cây lấy sợi (như đay, gai). Dùng Auxin, GA hoặc Cytokinin cho các cây công nghiệp lâu năm và các cây hoa màu như lúa, rau, màu, hoa, cây ăn quả.

– Điều khiển sự phát sinh rễ và chồi trong kỹ thuật nuôi cấy mô: Trong môi trường nuôi cấy thường cho một tỷ lệ thích hợp giữa Auxin và Cytokinin để tạo thành một cây hoàn chỉnh, cân đối đủ cả rễ, thân và lá. Trong đó, Auxin chất kích thích ra rễ, còn Cytokinin kích thích ra chồi.

– Dùng chất Ethylen Làm giúp làm quả mau chín và chín đồng loạt như các cây ăn quả như xoài, chuối, dứa, sapô, cà chua, ớt. Phun thuốc khi quả đã già hoặc có một vài quả bắt đầu chín. Ngược lại, nếu muốn kéo dài thời gian thu hoạch thì dùng chất GA để làm quả chậm chín, còn giữ cho hoa tươi lâu hơn thì dùng chất Cytokinin.

Bên cạnh đó, các chất điều hòa sinh trưởng thực vật tổng hợp còn được ứng dụng với nhiều mục đích khác như kích thích hoặc kìm hãm nẩy mầm của củ giống, kích thích ra nhiều hoa đực hoặc hoa cái, tạo quả ít hoặc không hạt, làm rụng lá để dễ thu hoạch, làm cây thấp lại để tăng mật độ trồng, tạo dáng cho cây cảnh… Một lượng rất nhỏ gibberellin cũng ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển thực vật, nhưng chúng không có tác dụng đối với động vật và vi sinh vật.

Các chất điều tiết sinh trưởng thực vật có tác dụng thật kỳ diệu, giúp cây trồng sinh trưởng phát triển theo ý muốn của người trồng. Thế nhưng, nếu sử dụng các chất này ở liều lượng rất thấp và hiệu quả thay đổi sẽ chậm và thấp hơn theo từng giai đoạn sinh trưởng cây. Vì vậy, cần phải sử dụng thử trên một diện tích nhỏ để thăm dò kết quả rồi mới tiến hành ứng dụng trên một diện tích lớn. Và khi sử dụng cần thận trọng thực hiện đúng theo hướng dẫn của nhà sản xuất